Zalewajka to jedna z najbardziej znanych zup regionu świętokrzyskiego, będąca symbolem prostoty i wyjątkowego smaku. Powstała w XIX wieku jako danie biedoty, ponieważ do jej przygotowania wystarczyło kilka podstawowych składników – zakwas z mąki żytniej, ziemniaki i wędzonka. Dzięki temu była tania, sycąca i łatwa do ugotowania. Dziś to prawdziwa perełka kuchni regionalnej, wpisana na Listę Produktów Tradycyjnych.
W Kielcach i okolicach zalewajka to nie tylko codzienne danie, ale i element lokalnej tożsamości – organizowane jest nawet jej święto! W klasycznej wersji przygotowuje się ją na bazie kwaśnego żuru, a dodatkiem mogą być wędzone żeberka, kiełbasa, boczek, a nawet suszone grzyby. W niektórych miejscach – jak w karczmie Izba Dobrego Smaku – podaje się ją z jajkiem sadzonym, co jeszcze bardziej podkreśla jej wyjątkowy charakter.
Jeśli chcesz poczuć prawdziwy smak Świętokrzyskiego, koniecznie wypróbuj ten przepis!
Przepis na zalewajkę świętokrzyską z jajkiem sadzonym
Porcja dla 4 osób
⏳ Czas przygotowania: około 1,5 godziny
Składniki:
- 500 ml zakwasu z mąki żytniej (domowego lub kupnego)
- 2 l wody
- 500 g kości wędzonych (np. żeberka, golonka)
- 200 g kiełbasy wędzonej
- 150 g boczku wędzonego
- 500 g ziemniaków
- 2 cebule
- 50 g suszonych grzybów (np. borowiki, podgrzybki)
- 4 jajka
- 2 ząbki czosnku
- 1 łyżka majeranku
- 3 ziarenka ziela angielskiego
- sól i pieprz do smaku
- 1 łyżka smalcu lub oleju
Przygotowanie:
-
Przygotowanie wywaru
W dużym garnku umieść wędzone kości, dodaj ziele angielskie i zalej 2 litrami zimnej wody. Doprowadź do wrzenia, a następnie gotuj na małym ogniu przez około 45 minut, aby uzyskać aromatyczny bulion. -
Przygotowanie ziemniaków i grzybów
W międzyczasie obierz ziemniaki i pokrój je w kostkę. Suszone grzyby namocz w ciepłej wodzie przez około 15 minut, a następnie pokrój na mniejsze kawałki. -
Dodanie ziemniaków i zakwasu
Po 45 minutach gotowania wyjmij kości z garnka, dodaj pokrojone ziemniaki i gotuj przez kolejne 20 minut. Po tym czasie powoli wlej zakwas, cały czas mieszając, aby zupa się nie zwarzyła. -
Podsmażenie dodatków
Na patelni rozgrzej smalec lub olej. Pokrój boczek w drobną kostkę i smaż na średnim ogniu, aż stanie się chrupiący. Dodaj pokrojoną w kostkę cebulę i smaż, aż się zeszkli. Następnie dorzuć pokrojoną w plasterki kiełbasę i smaż jeszcze 2–3 minuty. -
Dokończenie zupy
Do gotującej się zupy dodaj podsmażony boczek, kiełbasę i cebulę. Następnie wrzuć posiekane grzyby oraz przeciśnięty przez praskę czosnek. Dopraw majerankiem, solą i pieprzem według uznania. Całość gotuj jeszcze przez 10 minut. -
Jajko sadzone – wyjątkowy dodatek
Na patelni rozgrzej odrobinę tłuszczu i usmaż jajka sadzone, tak aby białko było ścięte, a żółtko delikatnie płynne. -
Podanie
Gorącą zalewajkę nalewaj do głębokich talerzy lub misek, a na wierzch połóż jajko sadzone.
Z czym podawać zalewajkę?
Zalewajka najlepiej smakuje z kromką wiejskiego chleba, zwłaszcza tego na zakwasie. Można ją również podać z kiszonkami – np. ogórkami kiszonymi lub kapustą, które świetnie podkreślą jej kwaśny smak.
Jak zmodyfikować przepis?
- Wersja FIT – zamiast boczku można dodać więcej warzyw, np. marchewkę i seler, a do smażenia użyć oleju rzepakowego lub całkowicie pominąć tłuszcz.
- Wersja wege – wystarczy pominąć mięso i zamiast kości wędzonych ugotować wywar na warzywach oraz dodać wędzoną paprykę dla aromatu.
- Bardziej esencjonalny smak – jeśli chcesz intensywniejszego aromatu, możesz dodać odrobinę chrzanu lub musztardy na sam koniec gotowania.
Zalewajka świętokrzyska to prawdziwa duma regionu, która łączy w sobie prostotę i głęboki smak. Jeśli jeszcze jej nie próbowałeś, koniecznie ugotuj ten klasyczny przepis – przekonasz się, dlaczego ta tradycyjna potrawa z Kielc zasługuje na miano kultowej!
